شهروند قرن 21 و چالشی به نام سواد رسانه ای
به گزارش ساخت اپل آی دی گسترش رسانه ها و ابزارهای ارتباط جمعی سبب شده تا شهروندان عصر حاضر نتوانند بدون برخورداری از فضای رسانه ای به زندگی عادی خود ادامه دهند با این وجود بهره مندی درست از این فضا مستلزم داشتن ؛سواد رسانه؛ است.
به گزارش ساخت اپل آی دی به نقل از ایرنا، فضای رسانه ای در جامعه امروز با بمباران اطلاعاتی همراه می باشد و شهروند امروز بعنوان كنش گر فعال اجتماعی باید برای اثرگذاری و تاثیرپذیری از این فضای حاكم، به دانش سواد رسانه مجهز باشد با این وجود بخشی از این سواد باید توسط خود رسانه ها باید شهروندان آموزش داده شود.
رسانه ها به علت داشتن ماهیت آگاهی بخشی می توانند موانع پیش رو در این حوزه را از میان برداشته و سواد رسانه ای شهروندان را ارتقا ببخشند.
كارشناسان رسانه و فعالان اجتماعی معتقدند كه نبود زیرساخت های لازم در نظام آموزشی، عمودی بودن و محدودیت های رسانه به علت ساختار سیاسی در جوامع، پرهیز از گفتمان انتقادگری و عدم تدریس آن از دوران كودكی، شیوه های فیلترینگ و عدم پذیرش ابزارهای ارتباط جمعی در بعضی محافل و نهادهای رسمی، نبود تشریح و تببین رسانه برای كودكان و نوجوانان و فعالیت های خودجوش در چارچوب شهروند خبرنگار سبب شده تا سواد رسانه ای برای شهروندان به یك لزوم انكارناپذیر تبدیل گردد.
حمید ساوه مدیر روابط عمومی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) و كارشناس ارشد ارتباطات، دكتر سید احمد مرتضوی جامعه شناس و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، حیدرعلی شاه حسینی كارشناس ارشد رسانه و هادی درزی رامندی فعال رسانه ای استان قزوین این موضع را به بحث و تبادل نظر گذاشتند:
**بمباران اطلاعاتی و نقش سواد رسانه
مدیر روابط عمومی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در این میزگرد اظهار داشت: سواد رسانه ای در جهان غرب بیشتر بر اساس استفاده ابزاری از رسانه با هدف آموزش و پژوهش تعریف می گردد اما وقتی با تعریف سواد رسانه ای در داخل كشور روبرو می شویم، نظریه پردازان و كارشناسان معتقدند كه به دلیل حجم بالای انتقال پیام ها و تعدد رسانه، وضعیت نابسامانی و سردرگمی در جامعه بوجود آمده و به شكلی افراد در معرض بمباران اطلاعاتی هستند و در اینجا لازم است كه شهروندان با مفهوم سواد رسانه آشنا شده و آن را فرابگیرند.
حمید ساوه اضافه كرد: مسئله ای كه برای یك شهروند ضروری جلوه می كند، گزینش گری و انتخاب پیام است و این مورد سبب شده همواره رقابت در عرصه رسانه دیداری و ضریب نفوذ آن در میان مردم روز به روز افزایش یابد و امروزه شبكه های تلویزیونی، رادیویی و ماهواره ای دائما در حال اجرای طرح ها و ایده هایی هستند كه اولا بتوانند مخاطب جذب كنند و سپس بتوانند او را برای خودشان محفوظ نگهدارند.
این كارشناس ارشد رسانه تصریح كرد: وظیفه ای كه امروزه برای هر اندیشمند و روشنفكر ضروری می باشد، آگاهی بخشی به توده های جامعه برای تسهیل گری در انتخاب رسانه است كه فرد بتواند نیاز ضروری خود از رسانه را دریافت كند.
ساوه با اشاره به اینكه سواد رسانه ای از اساس بر پایه مكاتب انتقادی بنا شد است، افزود: اهمیت به جریان آزاد اطلاعات در سازمان ملل سبب شد تا بعد از تحقیقات صورت گرفته در ملل و اقوام مختلف، كتابی تحت عنوان 'یك جهان چندین صدا' تالیف شود و در آن به خصوصیت و تكثر شهروندی اشاره شود.
مدرس دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) تصریح كرد: بعدها دانیل لرنر (جامعه شناس و نظریه پردازان آمریكایی) مبحث گردش آزاد اطلاعات را به نفع طبقات ثروتمند و قدرتمند جهان ارزیابی كرد و گفت با تولید نظم نوین جهانی و داشتن زیرساخت های عظیم ارتباطی و ماهواره عملا در آینده خرده فرهنگ ها از بین خواهد رفت.
مدیر روابط عمومی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) با اشاره به اینكه مسائل امنیت ملی در كشورهای خارجی هم اهمیت دارد و محدودیت های رسانه ای در همه جای دنیا به خصوص در آمریكا هم اعمال می شود، تصریح كرد: اگر دولت های خارجی ببینند كه رسانه ای به افشای اسناد طبقه بندی ملی مبادرت می كند، سریعا برخورد قانونی خواهد داشت و این مساله یك مبحث عادی است كه باید در حوزه سواد رسانه به شهروندان گوشزد شود.
این كارشناس ارشد رسانه افزود: چرا ژولیان آسانژ پس از مدت ها 10هزار سند جنگی دررابطه با جنگ بین آمریكا با عراق، ایران و كشورهای دیگر برملا ساخت؟ كسی كه شهرك انفورماتیك زیر زمین داشت و از دل آمریكا برآمده بود، نهایتا نتوانست برخلاف سیاست های آمریكا عمل كند.
این مدرس دانشگاه به تفاوت عملكرد بین خصوصی بودن و دولتی بودن رسانه ها اشاره نمود و تصریح كرد: نوع ساختار یك رسانه حتی اگر خصوصی و هیات امنایی باشد تا حد زیادی منطبق بر سیاست های نظام حاكم بر آن جامعه است و هیچ رسانه ای نمی تواند فارغ از سیاست های كشورش عمل كند.
ساوه در ادامه به تاثیرپذیری دنیای مجازی بر زندگی حقیقی پرداخت و مطرح كرد: نوجونان و كودكان ما باید بین دنیای مجاز و حقیقت تفكیك قائل شوند و حتی در بزرگسالی به همه دانشجوها سفارش می نماییم كه فیلم های سنمایی را با روش نقد و بررسی نگاه كنند تا اولا متاثر دنیای مجاز نباشند و دوم اینكه حد و مرزی جهت استفاده از دنیای مجازی قائل شوند كه این مسایل هم در حوزه سواد رسانه جای می گیرند.
این فعال رسانه ای به خصوصیت های انتخاب رسانه اشاره نمود و با اشاره به اینكه اگر شهروندان از سواد رسانه برخوردار باشند انتخاب خوبی هم خواهند داشت، تصریح كرد: با شناخت علمی و تجربی و میزان پاسخگو بودن رسانه می توان تا حدودی تشخصی داد كه كدام رسانه منبع خوبی است و همواره نباید فراموش نماییم به اندازه نیاز در فضای مجازی وقت سپری نماییم.
ساوه در ادامه تصریح كرد: بهترین شیوه برای عمیق تر كردن تحلیل ها و نگاه اجتماعی از جانب مخاطب، خواندن یك مطلب از تریبون رسانه های مختلف است بعنوان مثال در مورد یك پدیده روزنامه های اصلاح طلب و اصولگرا چه تیتر و واكنشی نشان می دهند و این چندخوانی سبب می گردد تا به نقطه نظر مشتركی دست یابیم.
مدیر روابط عمومی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در مورد پلت فرم های پیام رسان هم توضیح داد: این ابزارهای الكترونیكی جدید آمده اند تا ارتباط بین فرد و رسانه تقویت شود و با داشتن حریم خصوصی ایمن امكان حضور افراد متنوعی بوجود آمده كه این موضوعات همگی دستاورد است و نباید به چشم تهدید تلقی شود.
ساوه خاطرنشان كرد: پدیده شهروند خبرنگار در عصر ما از سال های 88 و با وقایع سیاسی آن زمان اوج گرفت و هدف آن رساندن پیام افراد به یكدیگر با حذف واسطه رسانه بود اما همین مبحث در كنار مزایا، معایب فراوانی به همراه داشت و به بنیان شایعه پردازی در جامعه بدل گردید.
**آموزش سواد رسانه باید به معلمان واگذار شود
جامعه شناس و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی قزوین هم در این میزگرد با اشاره به اینكه رسانه را نمی توان غربی و شرقی كرد، اظهار داشت: از نظر ما جامعه شناسان، در رسانه هیچ قصد و غرضی بین یك ایرانی، آلمانی، ژاپنی و آمریكایی وجود ندارد و خیلی از مناقشات ما در حوزه رسانه نشات گرفته از حاكمیت است و ما به صورت خاص مفهوم تهاجم فرهنگی را به صورت عینی در برخورد با اندیشمندان كشورهای دیگر مشاهده نكرده ایم.
دكتر سید احمد مرتضوی با اشاره به اینكه ما همواره با دروازه بانی خبر روبرو می باشیم، اضافه كرد: پایین بودن سرانه مطالعه و سطح علمی در بعضی جوامع سبب شده تا فعالیت رسانه تحت تاثیر ایدئولوژیك و گاها به شكل تعمدی از بالا به پایین دنبال شود و متاسفانه معضل ما این است كه محتوای رسانه های جمعی ما نظیر تلویزیون، رادیو و روزنامه ها به صورت عمودی و از بالا به پایین هستند.
وی افزود: وقتی حسن محدثی دكترای جامعه شناسی از دروغ سیستماتیك در تلویزیون سخن گفته و می گوید خیلی از حقایق در آن گفته نمی گردد، به نظرم حرف درست و بجایی است و بنده با آن موافقم چون معتقدم كه این نظریه به جای مانده در رسانه ها در خصوص اینكه 'نباید به مخاطب دروغ گفت؛ اما همواره نباید هر راستی را هم گفت' اشتباه است.
مرتضوی تصریح كرد: وظیفه رسانه این نیست كه به مردم دروغ نگوید، بلكه اتفاقا وسایل ارتباط جمعی باید با زیركی تمام به بیان حقایق مبادرت كنند و تلاش كنند تا هر راستی را مطرح كنند.
این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به حوادث اخیر جلیقه زردها در فرانسه، تصریح كرد: رسانه ها به بهترین نحو ممكن به انتشار اخبار و رویدادهای كشور فرانسه اقدام نمودند و هیچ مانعی برای آنها وجود نداشت در حالیكه رسانه های كشور ما حلقه آخر انعكاس مطالبات اجتماعی هستند.
مرتضوی تصریح كرد: هدف اول ما این است كه رسانه را از حالت عمودی خارج نماییم و به گسترش افقی آن در میان مردم مبادرت ورزیم كه البته در این مسیر چندان موفق نبوده ایم و نیازمند عزم جدی هستیم.
این مدرس دانشگاه به فیلتر شدن تلگرام اشاره نمود و اظهار داشت: هنوز با اینكه مدت ها تلگرام فیلتر شده است، اما جایگزینی برای آن تولید نشده و كاملا واضح است كه تاثیر گذاری و قابیلت های تلگرام هنوز در هیچ پیام رسان دیگری وجود ندارد و این پیام رسان فیلتر توسط دانشجویان، اساتید دانشگاه و حتی اعضای زیادی از خانواده های ایرانی استفاده می گردد.
مرتضوی با انتقاد از سیستم آموزش و پرورش در تربیت سواد رسانه ای و شهروند منتقد، تشریح كرد: نظام آموزشی ما تبدیل به ابزاری برای ترویج افكار ایدئولوژیك شده است و رویكرد انتقادی متاسفانه از یاد رفته است درحالی كه ما در همه ابعاد زندگی نیاز به اصلاحات داریم و ماهیت تشیع در دین مبین اسلام، اصلاح گرایی است.
وی در ادامه تصریح كرد: فرض كنید اگر بخواهیم رویكرد انتقادی معلمان را بررسی نماییم، می بینیم كه معلم به یك دانش آموز ساكت نمره 20 می دهد، بعدا با این پرسش اساسی روبرو می شویم كه اصولا سكوت پذیری از كجا نشات می گیرد؟ آیا انتقاد كردن را یاد گرفته ایم و می توانیم در مقابل سخنان مخالف مقاومت نماییم یا اینكه انتقاد برای ما هنوز یك تابو است؟
این جامعه شناس با اشاره به اینكه همه كاراكترهای اجتماعی یك رسانه هستند، تصریح كرد: از شخصیت های نخست این كشور تا نماینده مجلس، ورزشكاران حرفه ای و بازیگران و معلمان همگی به شكلی یك رسانه هستند اما در این میان نقش اصلی و پررنگ رسانه بر دوش معلمان است، معلمی كه امروزه سواد انتقادی و رسانه ای ندارد، چگونه می تواند انتقاد كردن و سواد رسانه ای را به محصلان آموزش دهد؟ آن هم دورانی كه دشمن در مدارس ما فضای نقد از اسلام و پیامبر را دنبال می كند، چگونه می توانیم سانسور و نقدكردن را فراموش كنیم؟
مرتضوی با اشاره به اینكه بین حاكمیت و مردم در حوزه رسانه شكاف هایی وجود دارد، تصریح كرد: مقصر اصلی در این خصوص رسانه ها هستند و خط قرمزهای بی موردی در جامعه تعریف شده است، درحالی كه این خط قرمزها باید شكسته شود.
این مدرس دانشگاه با ذكر این كه با پدیده شهروند خبرنگار موافق است، خاطرنشان كرد: شكاف آگاهی بیشتر از شكاف نسلی پیامد منفی به دنبال دارد و در یك جامعه كه افراد آن در یك گروه سنی هستند اما میزان آگاهی آنها با یكدیگر متفاوت می باشد، رسانه با آگاهی بخشی به توده های مردم این شكاف را پر كرده و به ظهور شهروند خبرنگار كمك می نماید.
** سواد رسانه، از نیازهای ضروری و اساسی جوامع امروزی
رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) قزوین هم در این میزگرد اظهار داشت: سواد رسانه ای امروزه بعنوان یك نیاز ضروری در جوامع امروزی بشمار می رود و هدف از ارتقای سطح علمی در مبحث سواد رسانه ای، تربیت شهروندی است كه بتواند ملاك های علمی برای گزینش رسانه در اختیار داشته باشد.
علی حیدر شاه حسینی اضافه كرد: در یك برهه از زمان، رسانه در گیرودار نظریات سُرنگی و تفنگی بود و غالبا به علت ایدئولوژیك بودن آن و یك طرفه گویی به نقطه ای رسید كه دیگر كارساز نبود و در نهایت با شكست منجر گردید.
وی تصریح كرد: همواره در عصر حاضر هیچ رسانه ای وجود ندارد كه فارغ از پیوند با قدرت ها باشد و این مورد غیرقابل انكار است.
این كارشناس ارشد رسانه در مورد مبحث رسانه بعنوان ركن چهارم دموكراسی هم اظهار داشت: آیا تابحال شده به این مورد فكر نماییم كه كدام رسانه و با چه خصوصیت می تواند ركن چهارم دموكراسی باشد؟ آیا رسانه های ایئولوژیك هم می توانند ضامن دموكراسی باشند یا رسانه برای قرار گرفتن در اركان دموكراسی باید خصوصیت های خاصی داشته باشد؟
وی همینطور اظهار داشت: در دنیای رسانه، گزارش مطبوعاتی با گزارش پژوهشی متفاوت می باشد و معمولا یك پژوهشگر به گزارش های مطبوعاتی استناد نمی كند؛ چراكه روش تحقیق و حل مسئله در گزارش های مطبوعاتی دیده نمی گردد و همینطور مخاطبان ما هم این انتظار را از ما ندارند.
شاه حسینی خاطرنشان كرد: با وجود در هم تنیدگی رسانه ها با كانون های قدرت و ثروت و همینطور رسالتی كه بر عهده آنها وجود دارد، اساسی ترین نیاز امروز ما وجود شهروندانی است كه اولا آگاه به مسائل روز و دوم بعنوان عضوی فعال در بدنه رسانه ای جامعه نقش آفرینی كنند كه این مهم تا حدودی بر عهده فعالان رسانه ای است.
** سواد رسانه در پیوند عمیقی با كنش های اجتماعی
خبرنگار و فعال رسانه ای استان قزوین هم در این میزگرد اظهار داشت: علوم رسانه ای در دنیای امروز به حدی گسترش یافته است كه هر شهروند خود بعنوان یك رسانه عمل می كند و بیشتر اندیشه ها و خط و مشی های امروزی با استفاده از شهروندان در جوامع نشر و توسعه پیدا می كند به گونه ای كه گاهی اوقات حاكمیت با دیدن برخی نظریات و مطالبات اجتماعی، به كاركردهای آن توجه كرده و در سیاست گذاری ها ازآن استفاده می نماید.
دكتر هادی درزی رامندی به نقش رسانه ها در گسترش آگاهی شهروندان اشاره نمود و اضافه كرد: اگر تا چندسال قبل از یك عابرپیاده در آمریكا در مورد ایران سوال می كردید، شاید حتی یكبار هم اسم این كشور را نشنیده بود اما حالا با كمك وسایل و ارتباطات جمعی نه تنها این شهروند آمریكایی ایران را می شناسد، بلكه در مورد آن اظهار نظر هم می كند.
این كارشناس حوزه رسانه با اشاره به اینكه سواد رسانه ای برای گردانندگان و صاحبان رسانه اهمیت دارد، خاطرنشان كرد: فعالان این حوزه باید بدانند روش های اثرگذاری و تاثیرپذیری در دنیای رسانه به چه شكلی است و چگونه انجام می شود؛ اگر صاحب رسانه نداند چگونه باید با مردم برخورد كند، هیچگاه نمی تواند روی بدنه اجتماعی جامعه اثرگذار باشد.
مدیر مسئول نشریه رویداد قزوین با اشاره به اینكه شهروندان مخیر به انتخاب رسانه هستند، خاطرنشان كرد: نباید هیچگاه رسانه را به مردم تحمیل نماییم و این خود افراد هستند كه با عنایت به نیاز رسانه ای منابع مورد نیاز را انتخاب می كنند بعنوان مثال تلگرام فیلتر شد و 12 شبكه داخلی راه اندازی گردید، اما هنوز 40 میلیون كاربر ایرانی در تلگرام وجود دارد و اتفاقا این مسئله نشان داده است كه در دنیای مدرن هرقدر هم كه رسانه عمودی باشد، بازهم مردم تصمیم گیرنده نهایی خواهند بود.
9925*3013
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب